Khi nhắc đến thiết kế Art Nouveau, điều gì xuất hiện trong tâm trí bạn? Có phải bạn nghĩ đến điều gì đó mang đậm chất Pháp, cổ điển, sang trọng và có lẽ đắt đỏ? Thực tế, Art Nouveau dịch ra tiếng Việt là “Nghệ Thuật Mới”. Đây là một phong trào nghệ thuật với mục đích mang nghệ thuật đến với quần chúng và nỗ lực tách khỏi các hình thức nghệ thuật truyền thống vốn mang tính hạn chế và độc quyền. Phong trào Art Nouveau nhắm đến việc mang vẻ đẹp đến mọi khía cạnh của cuộc sống và cho mọi người.
Trong xã hội hiện đại, chúng ta thường áp dụng các phong cách nghệ thuật từ nhiều thế kỷ trước mà không nhận ra. Chúng ta đưa những thiết kế lịch sử, như Art Nouveau, vào thương hiệu, thiết kế đồ họa, trang trí nội thất, kiến trúc và nhiều lĩnh vực khác. Nhìn lại lịch sử nghệ thuật, các tác phẩm nghệ thuật mang tính cách mạng không chỉ vì yếu tố thẩm mỹ mà còn là sự phản ánh của một phần xã hội, một phong trào và những khát vọng cùng sự phản kháng trong xã hội đó.
Ngày nay, chúng ta vẫn sử dụng nghệ thuật với mục đích tương tự, sử dụng nó để định hình bản thân theo một phong trào hay trường phái tư tưởng nào đó nhằm thu hút khách hàng và người xem. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá lịch sử của Art Nouveau, những đặc điểm chính của phong cách này và ứng dụng phong cách này vào môn học Lịch sử Thiết kế đồ họa tại Monster Lab.
Lược sử Art Nouveau
Áp-phích quảng cáo vũ công nổi tiếng La Goulue diễn tại Moulin Rouge của de Toulouse-Lautrec
Phong trào Art Nouveau xuất hiện vào cuối thế kỷ XIX, được khởi xướng bởi nhà thiết kế dệt may người Anh, nhà văn và nhà hoạt động xã hội William Morris, cùng các cộng sự trong phong trào Nghệ thuật và Thủ công mỹ nghệ (Arts and Crafts).
Phong trào Nghệ thuật và Thủ công mỹ nghệ, tiền thân của Art Nouveau, nhắm đến việc cải cách thiết kế chức năng chất lượng, mang lại giá trị cho nghệ thuật trong đời sống hàng ngày, vốn thường bị xem nhẹ và không được trân trọng trong thế giới nghệ thuật thời bấy giờ. Tinh thần này thể hiện rõ trong Art Nouveau: mong muốn phá vỡ những quan niệm truyền thống và thường mang tính độc quyền về hệ thống phân cấp trong nghệ thuật.
Tinh thần của Art Nouveau là sự nhấn mạnh vào việc nhận ra vẻ đẹp trong mọi vật thể: nghệ thuật không nhất thiết phải là những bức tranh vô hồn mà có thể là những vật dụng hữu ích và có thể tiếp cận được nhiều người hơn. Đây là một triết lý cấp tiến trong một thế giới nghệ thuật đầy tính độc quyền. Như William Morris từng nói: “Đừng giữ bất cứ thứ gì trong nhà mà bạn không biết chắc là hữu ích hoặc tin rằng nó đẹp.”
Art Nouveau, giữ vững nguồn gốc từ Anh, thời trung cổ và lãng mạn, lấy cảm hứng từ thế giới thực vật và thiên nhiên, tương tự như hình ảnh liên quan đến phong trào nghệ thuật và văn học lãng mạn. Chủ nghĩa lãng mạn, bắt đầu từ thế kỷ XVIII, nhấn mạnh vào chủ nghĩa cá nhân, tính tự phát và tự do khỏi các quy tắc, khuyến khích mọi người dựa vào trí tưởng tượng của mình. Tuy nhiên, một điểm khác biệt chính giữa chủ nghĩa lãng mạn và Art Nouveau là trong khi chủ nghĩa lãng mạn chỉ trích cuộc cách mạng công nghiệp, phong trào Art Nouveau lại đón nhận và thậm chí được thúc đẩy bởi cuộc cách mạng này.
Peacock and Dragon, vải len dệt, 1878. Tác phẩm của William Morris.
Các nghệ sĩ Art Nouveau
William Morris
Phong trào Art Nouveau khởi đầu tại Anh với William Morris, người đã truyền bá và làm lan tỏa tinh thần của phong trào này ra khắp thế giới. Từ đó, Art Nouveau đã nhanh chóng được biết đến và mang đến một làn gió mới cho thế giới nghệ thuật.
Victor Horta
Một trong những nghệ sĩ tiên phong đưa Art Nouveau đến Bỉ là kiến trúc sư trẻ Victor Horta. Ông đã xây dựng một ngôi nhà theo phong cách Art Nouveau, được coi là một trong những công trình đầu tiên thực sự lấy cảm hứng từ Art Nouveau nhờ vào việc sử dụng vật liệu một cách sáng tạo và đột phá.
Cầu thang nổi tiếng của khách sạn Tassel do Victor Horta thiết kế.
Biển hiệu Art Nouveau của hệ thống tàu điện ngầm Paris Hector Guimard thiết kế
Hector Guimard
Chịu ảnh hưởng từ Horta, kiến trúc sư và nhà thiết kế người Pháp Hector Guimard đã đưa phong cách Art Nouveau vào các lối vào của hệ thống tàu điện ngầm Paris “le Metropolitain”. Những thiết kế của Guimard đã trở thành biểu tượng nổi bật của phong trào Art Nouveau tại Pháp.
Alphonse Mucha
Phong cách thiết kế Art Nouveau càng được chú ý sau Triển lãm Thế giới tổ chức tại Paris vào đầu thế kỷ XX. Triển lãm này đã giới thiệu nhiều nghệ sĩ Art Nouveau, bao gồm một tên tuổi đáng chú ý khác là Alphonse Mucha, họa sĩ, nhà minh họa và nhà thiết kế đồ họa người Séc. Mucha nổi tiếng với các poster trang trí sân khấu độc đáo, đặc biệt là các poster của nữ diễn viên Pháp Sarah Bernhardt. Ông đã thành công trong việc truyền tải hình ảnh của Bernhardt từ góc nhìn của khán giả, thể hiện sự ngưỡng mộ và quan sát ngôi sao, qua đó khẳng định vị trí của mình trong làng nghệ thuật Art Nouveau.
La Dame Aux Camelias’ của Alphonse Mucha
Ödön Lechner
Trong số các kiến trúc sư và nhà thiết kế Art Nouveau hàng đầu, kiến trúc sư người Hungary Ödön Lechner nổi bật với những thiết kế lộng lẫy mang đến sự sống động và màu sắc cho các công trình kiến trúc tại Budapest. Lechner kết hợp các yếu tố phong cách Art Nouveau với những câu chuyện dân gian truyền thống của Hungary, đậm chất lãng mạn và văn hóa dân tộc.
Elisabeth Sonrel
Elisabeth Sonrel, một nghệ sĩ Art Nouveau đáng chú ý khác, là một họa sĩ và nhà minh họa người Pháp. Bà làm việc theo phong cách Art Nouveau, kết hợp với các yếu tố của nhóm Tiền Raphael Anh thế kỷ XIX. Tác phẩm của Sonrel bao gồm các chủ đề biểu tượng, huyền bí và tượng trưng, cũng như chân dung và phong cảnh. Bà thường miêu tả những người phụ nữ lý tưởng hóa với các chủ đề tôn giáo, sử dụng màu nước. Phong cách của Sonrel nổi bật bởi sự tinh tế và chú trọng đến từng chi tiết nhỏ, tạo nên những tác phẩm đầy mê hoặc và sâu sắc.
Les Rameaux (Palm Sunday) 1897 by Élisabeth Sonrel
Đặc điểm chính của thiết kế Art Nouveau
Nghệ sĩ từ nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm hội họa, minh họa, thiết kế trang sức và thủy tinh, đã áp dụng những kỹ thuật đặc trưng giúp xác định họ là nghệ sĩ của phong trào Art Nouveau. Những kỹ thuật này thể hiện những hình ảnh mộng mơ, phản ánh ý niệm vượt ra khỏi khuôn mẫu và minh họa cho một thời kỳ với những tư tưởng mới mẻ được hiện thực hóa. Các hình ảnh mộng mơ này thường được biểu hiện qua các đặc điểm sau:
Tính gợi cảm
Art Nouveau phản ánh sự thức tỉnh về tình dục diễn ra trong thời kỳ đó. Phụ nữ trong Art Nouveau thường được miêu tả với nét gợi cảm, và các ngành nghệ thuật khác sử dụng các hình dạng cong uốn lượn và các hình tròn để tượng trưng cho cơ thể con người.
Ngày nay, tính gợi cảm và sự quyến rũ của Art Nouveau vẫn được sử dụng để thu hút sự chú ý của khán giả và xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm mang tính gợi cảm như thực phẩm cao cấp, mỹ phẩm, nước hoa và đồ uống có cồn. Hãy xem các thiết kế dưới đây để hiểu rõ hơn về sự ảnh hưởng của Art Nouveau trong thời đại hiện nay.
Thiết kế bởi Right Hand
Thiết kế bởi ChiChiya
Ảnh hưởng từ nghệ thuật Nhật Bản
Siegfried Bing, một nhà buôn nghệ thuật người Đức-Pháp, đã đóng vai trò quan trọng trong việc giới thiệu nghệ thuật Nhật Bản đến phương Tây, từ đó góp phần đáng kể vào sự phát triển của thiết kế Art Nouveau. Nghệ thuật Nhật Bản, với góc nhìn phẳng đặc trưng và sự tinh tế trong thiết kế, nhanh chóng trở nên phổ biến khắp châu Âu, đặc biệt là trong giới nghệ thuật. Điều này phần lớn nhờ vào Triển lãm tại Paris, nơi Bing đã trưng bày hơn 700 bản in và hơn 400 cuốn sách từ Nhật Bản.
Poster Job thiết kế bởi Alphonse Mucha
Minh họa Ukiyo-e bởi Takeuchi Keishu
Phong trào nghệ thuật Nhật Bản có ảnh hưởng lớn nhất đến Art Nouveau được gọi là ukiyo-e, nghĩa là “tranh của thế giới nổi”. Ukiyo-e là quá trình tinh xảo của việc tạo ra các bản in khắc gỗ, mang lại góc nhìn phẳng đặc trưng. Việc sử dụng không gian, màu sắc và các họa tiết trang trí trong nghệ thuật Nhật Bản đã truyền cảm hứng mạnh mẽ cho các yếu tố tương tự trong Art Nouveau.
Đường cong và dòng chảy tự do
Nghệ sĩ trong phong trào Art Nouveau đã sáng tạo ra một phong cách mà trong đó các đường cong chiếm ưu thế. “Whiplash” là một yếu tố mang tính biểu tượng, đặc trưng bởi đường cong hình chữ “S” thường bất đối xứng và lấy cảm hứng từ thiên nhiên. Chúng ta có thể thấy những đường nét này trên ban công, lan can, mặt tiền, lối vào nhà và khung tranh.
Ngày nay, những đường cong và đường chảy tự do này được sử dụng thường xuyên trong thiết kế logo và bao bì. Như trong các ví dụ dưới đây của các nhà thiết kế Renata Costa và Mila Katagarova, các thiết kế mang lại cảm giác lưu chuyển mượt mà. Các chi tiết trang trí và tinh xảo trong các thiết kế này phản ánh ảnh hưởng kiến trúc của Art Nouveau.
Thiết kế bao bì bởi Mila Katagarova
Logo được thiết kế bởi Renata_Costa
Hình dạng hoa văn
Nhiều nghệ sĩ Art Nouveau đã sử dụng hoa hoặc các yếu tố thiên nhiên như hoa loa kèn, hoa diên vĩ, hoa anh túc, nụ hồng, thiên nga, công, chuồn chuồn, hình quả trứng, đám mây hoặc nước. Thậm chí, hình ảnh phụ nữ với mái tóc dài mềm mại cũng được dùng để tạo nên những mô phỏng thú vị của thiên nhiên, góp phần tạo nên bố cục hài hòa.
Ngày nay, chúng ta thấy các thương hiệu sử dụng hình dạng hoa văn để truyền tải cảm giác sang trọng, sức sống và nữ tính. Các thiết kế hoa mang phong cách Art Nouveau được ứng dụng rộng rãi từ áp phích, bao bì và nhãn sản phẩm cho đến logo và thiệp mời cho các sự kiện như đám cưới hay tiệc mừng em bé. Chúng ngay lập tức làm cho bất kỳ thiết kế nào trở nên mềm mại và tự nhiên hơn.
Ứng dụng phong trào Art Nouveau trong môn học Lịch sử Thiết kế đồ họa tại Monster Lab
Trong chương trình giảng dạy thuộc chuyên ngành Thiết kế đồ họa tại Monster Lab Art & Design Academy, bộ môn Lịch sử thiết kế đồ họa là một bộ môn cực kỳ hấp dẫn và có nhiều giá trị đối với tất cả các bạn sinh viên học thiết kế.
Chúng tôi không dạy những chuỗi sự kiện lịch sử ngày tháng năm mà sẽ trang bị cho sinh viên không chỉ kiến thức mà còn dạy kỹ năng tự nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, đưa ra nhận định cá nhân và sau đó là áp dụng tất cả những gì thu nhận được vào sản phẩm sáng tạo.
Sau đây là một số ví dụ của việc sinh viên ứng dụng phong trào Art Nouveau trong bài tập cuối môn Lịch sử Thiết kế đồ họa tại Monster Lab, dưới sự hướng dẫn của giảng viên Kiều Huy Dương.
Tái hiện Truyện cổ Andersen qua lăng kính của Art Nouveau
Sinh viên Trịnh Thanh Hà SV Khóa 9 chuyên ngành Thiết kế đồ họa đã khéo léo áp dụng những đặc điểm của phong cách nghệ thuật này vào thiết kế, từ đó mang đến một diện mạo mới mẻ và quyến rũ cho các tác phẩm cổ điển của Andersen với những nhành thực vật thân thảo hiện lên từ mảng màu pastel dịu dàng.
ộ thiết kế của Hà bao gồm poster sự kiện ra mắt sách, bìa sách, phong bì, giấy mời sự kiện và thiết kế túi quà tặng trọng sự kiện. Với tính chất đặc thù của brief lần này, Hà đã sử dụng một bảng màu nhẹ nhàng xuyên suốt toàn bộ tác phẩm của mình. Chủ yếu là xanh mù tạt, xanh oliu và các sắc độ của hồng và đỏ, tạo cảm giác dễ chịu và thư giãn. Màu xanh mang lại cảm giác tự nhiên và tươi mới, trong khi màu đỏ của hình ảnh nhân vật cổ tích làm điểm nhấn, thu hút sự chú ý của người xem.
Bố cục đặc trưng nhất là poster được chia rõ ràng, với thông tin sự kiện nằm ở phần trên cùng và hình ảnh minh họa chiếm trung tâm. Sự phân bổ không gian này giúp người xem dễ dàng tiếp nhận thông tin từ trên xuống, từ chung đến riêng. Các thiết kế khác cũng được xoay quanh 1 tư duy thoáng đạt vừa tôn nội dung nhưng cũng tạo cảm giác nhẹ nhàng và mang hơi thở của Art Nouveau rất rõ ràng.
Poster là thiết kế chính chủ đạo tôn vinh buổi ra mắt sách, lấy hình ảnh nhân vật cổ tích nổi tiếng từ truyện Andersen: Nàng tiên cá làm trung tâm. Các họa tiết cây cỏ và hoa lá bao quanh tạo cảm giác mộng mơ và huyền ảo, đặc trưng của Art Nouveau. Việc sử dụng các họa tiết tự nhiên không chỉ gợi lên phong cách Art Nouveau mà còn phù hợp với nội dung cổ tích trong sách.
Dòng chảy thị giác được điều hướng rất tốt trong các thiết kế của Hà. Trong khuôn khổ bài viết chúng ta hãy tập chung vào hướng thị giác trong thiết kế Poster.
Nhìn vào Poster chính của dự án này: Ánh mắt người xem có thể dễ dàng theo dõi từ logo ở góc trên bên trái, xuống thông tin sự kiện, và sau cùng là đến hình ảnh trung tâm. Sự lặp lại của các yếu tố như hoa và lá cũng giúp dẫn dắt ánh nhìn một cách tự nhiên.
Thiết kế này phù hợp với mọi lứa tuổi nhưng đặc biệt thu hút đối tượng trẻ em và gia đình, đây là những nhóm đối tượng thường thích câu chuyện cổ tích hoặc có mối quan tâm đặc biệt đến thể loại này. Màu sắc, hình ảnh, và tổng thể phong cách thân thiện và dễ hấp dẫn trẻ em và cũng dễ gây thiện cảm với đối tượng người lớn. Họ sẽ đánh giá cao sự tinh tế và nghệ thuật trong thiết kế. Điều mà xu hướng hiện nay đang rất quan tâm – Họ mua vì cuốn sách đó được thiết kế đẹp, có art work đẹp chứ chưa hẳn là vì nội dung cuốn sách đó.
Tóm lại, với yêu cầu của bộ môn thì bộ tác phẩm thiết kế của bạn Trịnh Thanh Hà đáp ứng khá ổn về sự kết hợp giữa yếu tố hiện đại và cổ điển, mang đến một tác phẩm hấp dẫn và phù hợp với mục đích giới thiệu sách cũng như thu hút sự quan tâm của công chúng. Đó cũng chính là định hướng và tôn chỉ giáo dục của Monster Lab trong chương trình đào tạo.
Thiết kế bìa tiểu thuyết The Little Mermaid
The Little Mermaid – Cuốn tiểu thuyết của nhà văn Đan Mạch Hans Christian Andersen kể câu chuyện công chúa tiên cá trẻ tuổi và tình yêu với chàng hoàng tử loài người.
Art Nouveau, với những đường cong mềm mại và các chi tiết trang trí phức tạp, mang lại cảm giác nhẹ nhàng, lãng mạn và thanh thoát – những yếu tố rất phù hợp với câu chuyện. Đây là sự lựa chọn phong cách này thực sự phù hợp với câu chuyện cổ tích của Hans Christian Andersen, xoay quanh nàng tiên cá trẻ tuổi và tình yêu với chàng hoàng tử loài người.
Vũ Hải Anh – sinh viên lớp R9 chuyên ngành Thiết kế đồ họa đã khá thành công trong việc sử dụng các đường cong mềm mại để tạo hình sóng nước và các khung viền cho tác phẩm. Những yếu tố này không chỉ làm tăng thêm tính thẩm mỹ cho thiết kế mà còn giúp người xem dễ dàng liên tưởng đến khung cảnh đại dương và cuộc sống của các nhân vật trong truyện. Việc hình tượng hóa các khái niệm như đuôi cá, con thuyền, cây đinh ba, và mỏ neo là một cách truyền tải nội dung tượng trưng rất hiệu quả, giúp người xem dễ dàng nắm bắt được ý nghĩa của tác phẩm.
Màu sắc trong thiết kế của Hải Anh được lựa chọn và phối hợp một cách tinh tế. Sự kết hợp giữa sắc độ nóng và sáng lấp lánh của những lá vàng thếp cùng với các mảng màu lì xanh lạnh đã tạo nên một sự tương phản đầy ấn tượng.
Kỹ thuật dát vàng – Kỹ thuật đặc biệt trong môn học Lịch sử Thiết kế đồ họa tại Monster Lab, đây không chỉ là một yếu tố trang trí độc đáo mà còn phù hợp với bối cảnh câu chuyện, gợi nhớ đến sự xa hoa của các gia đình hoàng gia, công chúa và hoàng tử.
Việc sử dụng màu vàng thếp sáng lấp lánh không chỉ làm nổi bật các chi tiết quan trọng mà còn tạo ra một cảm giác sang trọng, huyền bí. Màu xanh lạnh của nền biển tương phản mạnh mẽ với màu vàng, tạo nên một sự cân bằng màu sắc hài hòa, giúp tăng cường sức hấp dẫn thị giác và thu hút sự chú ý của người xem.
Dòng chảy thị giác trong thiết kế của Hải Anh được xử lý một cách khéo léo. Sự tương quan giữa yếu tố hình và nền được thể hiện tốt, các biểu tượng chính đều có không gian để hiển thị rõ ràng và nổi bật trên mảng nền xanh đen. Điều này giúp người xem dễ dàng theo dõi và tập trung vào những chi tiết quan trọng của thiết kế.
Những yếu tố như đuôi cá, con thuyền, và cây đinh ba được tính toán và đặt ở những vị trí chiến lược, giúp dẫn dắt ánh nhìn của người xem từ một điểm này đến điểm khác một cách tự nhiên. Việc sử dụng các đường nét và chi tiết mềm mại của phong cách Art Nouveau cũng góp phần tạo nên một dòng chảy thị giác mượt mà, giú p người xem dễ dàng cảm nhận được câu chuyện và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.
Bố cục tổng thể của thiết kế được Hải Anh lựa chọn là dạng đối xứng qua trục dọc, mang đến cảm giác chắc chắn và chỉn chu. Tuy nhiên, bố cục đối xứng này có thể dễ gây nhàm chán nếu không được xử lý khéo léo. Để khắc phục vấn đề này, Hải Anh đã bổ sung cụm văn bản “The Little Mermaid” được sắp xếp theo lối tự do, giúp tổng thể thiết kế trở nên mềm mại và có điểm nhấn hơn.
Việc sắp xếp cụm văn bản theo lối tự do không chỉ làm tăng tính thẩm mỹ mà còn tạo ra một sự cân đối động trong thiết kế. Điều này giúp tạo ra một sự cân bằng giữa các yếu tố đối xứng và phi đối xứng, làm cho thiết kế trở nên sinh động và thú vị hơn.
Kiểu chữ script nét tròn được sử dụng trong thiết kế mang lại vẻ tinh nghịch, vui tươi, phù hợp với độ tuổi 15 của nhân vật chính cũng như đối tượng tiếp nhận tác phẩm là trẻ em. Kiểu chữ này không chỉ làm tăng tính thẩm mỹ mà còn giúp truyền tải được cảm giác hồn nhiên, trong sáng của câu chuyện.
Việc lựa chọn kiểu chữ script nét tròn là một quyết định đúng đắn, góp phần làm nổi bật tính cách và tâm hồn của nhân vật chính. Nó cũng giúp tạo ra một sự liên kết mạnh mẽ giữa văn bản và hình ảnh, làm cho tổng thể thiết kế trở nên hài hòa và thống nhất.
Bài thiết kế của Vũ Hải Anh cho cuốn “The Little Mermaid” không chỉ là một ví dụ điển hình về việc ứng dụng các nguyên tắc thiết kế đồ họa mà còn là một minh chứng cho sự sáng tạo của SV. Từ việc lựa chọn phong cách Art Nouveau đến việc sử dụng màu sắc, dòng chảy thị giác, bố cục và kiểu chữ, tất cả đều được xử lý một cách khéo léo và chuyên nghiệp.
Hải Anh đã thành công trong việc truyền tải được tinh thần và nội dung của câu chuyện thông qua thiết kế của mình, tạo ra một tác phẩm vừa đẹp mắt, vừa có ý nghĩa sâu sắc.
Responses